Rond State College wonen er een paar Amish. Ook wel beter bekend als de Pennsylvania Dutch (Dutch van ‘Deutsch’, niet van Nederlands…). Soms zie ik ze in de Wegmans. Als je buiten State College rijdt, kom je soms steppende kinderen met strooien hoedjes tegen. Of een zwarte koets met paard (en gevarendriehoek erop). Gewone mensen in ouderwetse kleding, alleen zweren ze over het algemeen moderne dingen als internet, televisie en zelfs electriciteit af.
Amish, wat zijn dat?
In de kern zijn Amish volgelingen van de Zwitserse “Jakob Ammann”, die het destijds niet eens was met zijn (christelijke) kerk. Dat zorgde voor een afsplitsing. Veel van die Amish zijn naar Amerika verhuisd, omdat ze hier hun geloof vrij konden uitoefenen. Dat kon in Duitsland en Zwitserland niet, daar werden ze onderdrukt. Hier in Amerika zijn ze met z’n allen in Pennsylvania komen wonen.
En sinds dat ze hier gekomen zijn, in de jaren 1700, proberen ze te blijven leven zoals ze gekomen zijn. Ze leven dus zeer ouderwets. Alle moderniteit zweren ze af, ze zijn zeer conservatief. Ze hebben hele simpele kleding, ze hebben geen auto’s, en vervoeren zich met paard en wagen, en met de step.
Lancaster County
Er wonen dus een paar Amish in de buurt. Maar verreweg de meeste Amish van Amerika wonen in Lancaster County. Je kunt daar heen, en er zijn daar een soort ‘toeristische’ attracties opgezet. Rond de stad Lancaster (daar zijn zelf niet zoveel Amish) wonen er in de dorpjes Bird-in-Hand (‘vogel in de hand’) en Intercourse (‘geslachtsgemeenschap’ – ja, je verzint het niet) de meeste Amish. Zo’n 35.000 ongeveer… Dat zijn er heel wat meer dan de 40-50 die hier in de regio rondrijden.
Wij zijn zaterdagochtend rond tien uur naar Lancaster vertrokken. Nu zijn afstanden in Amerika natuurlijk sowieso veel groter dan in Nederland. Lancaster is ‘dichtbij’, maar toch nog steeds twee uur rijden. Om twaalf uur kwamen we aan. We zijn eerst bij het plaatselijke informatiecentrum wezen kijken – en vervolgens naar Bird-in-Hand vertrokken. Na een lunch bij het plaatselijke Amish restaurant zijn we op zoek gegaan naar een zogeheten ‘buggy tocht’. Want ma had maar 1 groot ding op de verlanglijst staan: naar de Amish en dan graag een ritje in een Amish rijtuig.
In een rijtuigje…
En zo gingen we dan, met z’n vieren, in een superkleine koets op pad. Paard ervoor, Amish-kerel (de gids, Gideon) aan de teugels, en op weg voor een bijna twee uur durende rijtocht over het heuvelachtige Amish-platteland (dat arme paard…). We hebben een hoop boerderijen gezien, onderweg nogal wat koetsjes en stepjes, en een paar lokale ambachtswinkeltjes met vooral heel veel zelfgemaakte quilten (ons huis hing daar ook vol mee destijds… niet bepaald ons ding, eerlijk gezegd). Daar zijn we ook een paar keer gestopt gedurende de rit.
Ma in de koets van de Amish. Met Gideon voorin
Onderweg heeft Gideon (overigens, al die Amish hebben christelijke namen) een hele hoop dingen verteld. Over het leven van de Amish, over het hoe en waarom van het niet willen gebruiken van electriciteit, over bruiloften op z’n Amish, schoolgebouwen van een enkele kamer, en nog veel meer. We hebben een hoop vragen gesteld. Over groentetuinen die ma overal zag. Over waslijnen die ook overal te zien waren. En over waarom we wel kantjesmaaiers en grasmaaiers en melkmachines en zonnepanelen en zelfs een mobiele telefoon zagen… schijnbaar is die ‘geen electriciteit’ regel niet zo’n hele strenge regel. Het blijkt dat het ‘ouderwets leven’ niet zozeer een gebod is, maar meer een wens van de Amish zelf.
Je zou denken dat de jongere generaties daar wel tegen in verzet komen. Maar dat is niet zo. De wereld van de Amish is dusdanig in zichzelf gekeerd dat ook de jongeren niet ‘verpest’ worden door moderne dingen. En wat niet weet, wat niet deert. En dus gaat dat generaties zo door. Met een aanwas van tussen de 5 en 13 kinderen per gezin lukt dat ook wel.
Al met al was het een indrukwekkende dag! Veel gezien en veel geleerd!
…. en daar komt nog een koets aan
Johanna goes USA! 
En wat vunn oen van en moe van de Amish dag? Nou dat was weer een biezundere dag. Weer veule ezien en ook ditte zal ons nog lange bij bliem. S’morgens bin wij dr henne egoan mit ons vieren en toen wij er rond de middag waren hem wij eerst moar ies eem wat egeten. Uutgebreide lunch. En lekker.
Toen een rondrittie in een Amish voertuug. Dit is een klein koetsie met een Amish chauffeur achter een peerd. De rit hef zowat 2 ure eduurt dus wel een vrij groot rittien. T’bleek ook wel an het peerd want op t’tleste mos de menner nog wel oardig vake het veur rutie van de koetse los doen umme het peerd toe te spreken dat hij de gang er wel een beetie in mus hollen.
Wij hem allemoale genuuten van disse rit, moar ma denk ik wel in t’biezunder. Woarumme? De Amish hem ik denke allemoale een gruunte tuun bij huus…. Nou weet’n de meesten onder ons wel dat dat dat zeer belangriek is veur sommige personen onder ons. En dan ook nog een wasliende umme de wasse te dreugen. Niks dreug automaat. Dat kan dus ook niet want de Amish gebruken geen stroom. Niet veur te stellen, gien stroom. Dit is veur ons ondenkbaar, maar het is zo. Gien wasmachine dus, gien tv, gien radio en goa zo maar deur. Wel gek, want ze hem wel trekkers veur op het land, moar die goan op gaseulie, en dat mag dan weer wel. Electrisch licht is er niet, dus wel eulie lampies.
Het is nog niet zo verrekte lange eleden dat bij ons de dingen ook nog anders waren. Bijveurbeeld de dreugliende veur de wasse. Oma Visscher gebruukte zo lange as ze eleefd hef ook een wasliende, en dan zonder kniepers. Dit heette een knup liende. Een 3 strengs touw liende die een beetie open dreien, het laken er tussen en de liende klemde dan zelf het laken.
Ikke zelf hadde nog nooit in een koetsie ezeten. Ma in t’Klooster wel bij Wimme Altena of beter bekend Wimme de Vara. Dit bin dan ritties veur t’plezier en niet umme dat het niet anders kan. Want elke Amish hef gien auto maar wel een koetse.
Nog zo’n ding: een fietse gebruken ze ook niet maar wel een step. Beter bekend bij ons as een autoped. Of ie nou 3 of 10- 20 of 40 joar bin, ai niet lopen goan dan goai op de steppe. Dus niet de boschoppen achterop de fietse, moar veur op de steppe.Bin het teveule boschopppen dan knuppen ze een karregie achter de steppe. T’is effen wenn ai dat zien maar zo is dat bij de Amish nou ienmoale. Zo maken wij nogies wat mit. De tied is hier dus op sommige punten wat stille bliem stoan.
De koetsier was een oardige vent. Hij vertelde ons van alles. Over de gebruken, gezins samenstelling, grootte ervan enz. enz. Hij begun ook over dat er wel films over hun emaakt binn. En zelfs over de documentaire van de Amish maffia. Die documentaire heb ik zelf ezien thuus, moar volgens hem klopte er gien mieter van. Deze film had niks te maken met het Amish volk volgens hum. A’fin zol ik ook zeggen as ik hum ewest ware. Die Amish bin trouwens niet gek. Ze trekken de toeristen wel an met hun gedoe. Wat dat betreft is t’net Giethoorn. Doar bin het booties, hier bin’t koetsies.
Nou ik hebbe genog eschreem maar as wij weer thuus bin en de Vara kump weer langs met het peerd en het koetsie dan zul’n wij wel tegen mekare zeggen, “ doar goat onze Varamish “ ook langs……
Mooi verhaal, wel ben ik benieuwd hoe zo’n step met zo’n karretje eruit ziet.. lijkt me aardig zwaar. Houten wielen zeker, of kennen ze wel luchtbanden?
Hahahahaha de varamish! Wat een goeie! Fijn dat jullie het zo naar de zin hebben met zn allen.. geniet er nog even van want deze week is vast zo om! Ohja en ik wil wel een paar potten skippy, ikke 1 en ellens kids zijn er super gek op! Lekker lekker..
Grtjs vanaf kolderveen!
Pindakaas: komt in orde!
Pa, ik lig dubbel van het lachen. Varamish. als ze ooit nog een schrijver zoeken voor de Nieuwsbode in het dialect dan geef ik jou op! Ge-wel-dig!
Dat laatste vind ik nog eens een goed idee. Overigens, Sinterklaasgedichten in het dialect (gemixed met Engels) kan hij ook. Weet ik uit eigen ervaring 🙂
Pingback: Afra en Karina op bezoek! (deel 1 van 2) | Johanna goes USA!
Pingback: Drop in Amerika | Johanna goes USA!