Want Santa Claus (de Kerstman) is gewoon Sinterklaas, maar dan met een Amerikaans sausje. Ja, okee, het klinkt al een beetje hetzelfde, en allebei hebben ze een rode mantel aan. Maar is dit echt zo? Jawel. Hoe zit dat precies? Ik leg het uit.

Geschiedenislesje

Ik heb de laatste weken een heel goed boek gelezen: ‘The Island at the Center of the World’ door Russell Shorto, over de Nederlandse geschiedenis van Manhattan. Dat gaat over de jaren waarin New York nog Nieuw Amsterdam heette, en Amerika deels Nieuw Nederland. Het boek maakt gebruik van heel veel originele bronnen die pas net zijn vertaald uit het oud-Nederlands, en gaat veel dieper in op de Nederlandse geschiedenis van Amerika dan dat er typisch in Engeland-georienteerde boeken staat.

Het verhaal begint in de vroege jaren 1600, waarin Henry Hudson in dienst van de West-Indische Compagnie naar Amerika vaart. Een fantastisch boek waar ik al heel veel van geleerd heb – ik kom er binnenkort nog een keertje op terug. Voor een nieuwbakken Amerikaanse bewoner van Nederlandse afkomst is dit ontzettend interessante kost.

Detail: Sinterklaas

Sinterklaas komt er ook in voor. Ik geef even weer wat er staat (vertaald). Dit speelt zich af in rond 1750, in een periode waar de kolonie Nieuw Amsterdam werd bevolkt door veel Nederlanders, maar ook heel veel andere nationaliteiten – destijds was het grote Nederlandse Amsterdam ook al een smeltkroes van nationaliteiten en daar kwamen al die nieuwe bewoners van Nieuw Amsterdam vandaan (pagina’s 271-272):

Nu de stad [Nieuw Amsterdam] groter werd en ook seizoensroutines en rituelen ontwikkelde, werd ook het kolonie’s meest iconische erfgoed gevestigd: elk jaar, vroeg in december dreigden de kinderen van de niet-Nederlandse families in Nieuw Amsterdam buitengesloten te worden van iets moois. Net zoals in het thuisland zongen de kinderen in koor:

“Sinterklaas Goedheiligman,
Trek uw beste tabbert aan,
Rijd ermee naar Amsterdam…”

En op de zesde van de maand, de feestdag van de heilige, werden de kinderen wakker, wetende dat Sinterklaas traktaties voor ze had achtergelaten. Dit was natuurlijk niet te verdragen voor de Engelse, Franse, Duitse, en Zweedse families van Manhattan. De ouders werden onder druk gezet en zo werd de Nederlandse traditie omarmd. Later werd de traditie een paar weken verlaat om deze gelijk te trekken met het breder gevierde Kerstmis. En zo begon Sinterklaas zijn Amerikaanse avontuur.

Even verder, over de Nederlandse oorsprong van veel Engelse woorden staat (pagina’s 314-315):

In de Riverton’s New York Gazetteer (de vroege 1770s) wordt er gerept over “St. a Claus”

(duidelijk een tussenvorm van Sinterklaas en Santa Claus), en

Het was een magere vent met de mijter van een bisschop naar wiens bezoek de kinderen van het Nederlandse Manhattan uitkeken op de avond van Sint Nicolaas; typisch liet hij traktaties in hun schoenen achter, maar soms (zoals in de laat 18e eeuwse tekening “De Sint Nicolaas Viering door Cornelis Dusart), in sokken die aan de schoorsteenmantel hangen. Toen de niet-Nederlandse gezinnen ook Sinterklaas begonnen te vieren en het feest momentum kreeg, bleven andere culturele tradities aan het ritueel plakken. De media (de cartoons van Thomas Nast in het tijdschrift Harper’s Weekly heeft de heilige mollig gemaakt en heeft z’n baard gebleekt) en reclame van bedrijven (het wit-gerande rode pak is een gevolg van de reclamecampagne van CocaCola in de 1930-er jaren) hebben zijn imago verfijnd. Het resultaat is een ingewikkelde mix.

Sinterklaas en de Kerstman (Santa Claus)

Zwarte Piet? Rendieren!

Overigens, voor wie het weten wil: Zwarte Piet was er toen nog niet. Er is in de jaren voor 1800 geen bewijs voor het bestaan van Zwarte Piet (die kwam pas na 1800 – men stelt omstreeks 1832/1850). De traditie van Sinterklaas is dus naar Amerika verhuisd voordat Zwarte Piet was bedacht, en is in zijn uppie toch de basis van de Amerikaanse Santa geweest.

Daar waar Zwarte Piet voor het eerst wordt genoemd in een boek van een Nederlandse basisschoolleraar, worden rendieren voor het eerst genoemd in een gedicht van Clement C. Moore in ‘Een bezoek van Sint Nicolaas’ (in het Engels, dat dan weer wel). Daarin komen de rendieren voor:

When, what to my wondering eyes should appear,
but a miniature sleigh, and eight tiny rein-deer,
with a little old driver, so lively and quick,
I knew in a moment it must be St. Nick.

More rapid than eagles his coursers they came,
And he whistled, and shouted, and call’d them by name:
“Now, Dasher! Now, Dancer! Now, Prancer, and Vixen!
“On, Comet! On, Cupid! On, Dunder and Blixem!

“To the top of the porch! to the top of the wall!
“Now dash away! dash away! dash away all!”
As dry leaves that before the wild hurricane fly,
When they meet with an obstacle, mount to the sky;

So up to the house-top the coursers they flew,…

En wat blijkt? De twee rendieren ‘Dunder en Blixem’ hebben Nederlandse namen – dunder en blixem is Oud-Nederlands voor donder en bliksem, en dat werd uiteindelijk Donner en Blitzen.

De rendieren van Santa Claus!

Nou… je kunt je voorstellen hoe raar een Amerikaan kijkt als je hem uitlegt hoe die Amerikaanse traditie zeer Nederlandse wortels heeft. Kort gezegd, als die Nederlandse gezinnen in Nieuw Amsterdam niet hun Sinterklaas hadden gevierd, hadden de Amerikanen eind december niet allemaal zoveel cadeautjes gekregen!

Fijne Sinterklaas / SantaClaus allemaal!