In Nederland gaan we dezelfde kant op, maar in Amerika is het veel en veel erger: gezond eten is veel en veel duurder dan ongezond eten. Die situatie veroorzaakt een hoop gezondheidsellende: obesitas, diabetes, gewrichtsproblemen…

In Nederland

In Nederland zijn we gelukkig (nog) niet zover. In Nederland hebben we ook wel de problemen dat kinderen steeds minder buiten spelen – maar voor de TV of PC of tablet zitten, steeds minder naar school fietsen – maar worden weggebracht, en ook steeds meer rotzooi eten – want dat is lekkerder dan een appel. Maar toch, in Nederland hebben we niet het probleem dat je veel goedkoper aan ongezond eten komt. Hoe ontstaan die verschillen? Ik probeer hieronder wat oorzaken toe te lichten (maar het verhaal is niet helemaal compleet, dan heb ik een boek vol pagina’s aan ruimte nodig).

De Amerikaanse eetcultuur

De Amerikaanse eetcultuur is heel anders dan de Nederlandse. Een aantal voorbeelden:

• In Nederland ontbijten we typisch thuis. We zetten zelf koffie of thee. In Amerika ga je naar de Starbucks of Dunkin Donuts of wat dan ook, koop je een (besuikerde) donut of een (vettig) broodje en een grote emmer (extra zoete) koffie.
• In Nederland wonen we vaak dichtbij ons werk. Moet ook wel, want de autobelastingen zijn hoog en brandstof is schrikbarend duur. Dus we stappen liever op de fiets. In Amerika stap je in de auto. Moet ook wel, de afstanden zijn vaak veel te groot om te fietsen of te lopen. Als je dat doet, kun je makkelijk via de Starbucks… en is het makkelijker om een emmer koffie mee te nemen.
• In Nederland nemen we vaak eigen boterhammen mee voor de lunch. Als er al een bedrijfskantine is, heeft die misschien een keertje een kroketje of een soep, maar het is niet echt de gewoonte om alle dagen je lunch te kopen. En als je het dan wel doet, heb je mazzel en werk je bij een groot bedrijf, maar het blijft de bedrijfskantine. Hier in Amerika is het de gewoonte om (snel) bij een eettentje buiten de deur te gaan eten. Belegde broodjes, burrito’s, burgers, ook wel salades met extra dressing… er is hier een groot aanbod om buiten kantoor te gaan eten.
• In Nederland eten we ’s avonds vaak thuis. Zelf koken, vanuit vroeger: aardappels-groenten-vlees. Of tegenwoordig een keertje pasta, of oosters… Hier in Amerika is het niet helemaal gangbaar om ’s avonds elke avond zelf te koken. Zeker als je in een stedelijk gebied woont, is het de gewoonte om regelmatig buiten de deur te eten. Keuze genoeg, en het kost ook niet veel.

Junkfood… is goedkoop

Vraag en aanbod

Voor een groot deel is het te verklaren door vraag en aanbod. En dat is pure economie… Omdat veel mensen buiten de deur ontbijten, lunchen en dineren, is er veel vraag naar eettentjes. En dan komen er ook veel eettentjes. Omdat er in Nederland niet zoveel vraag is naar ‘buiten de deur koffie oppikken’, is Starbucks pas heel laat in Nederland gaan uitbreiden.

En omdat geproduceerd voedsel in Amerika (door de geraffineerde voedselindustrie…) vaak veel toevoegingen bevat om het zo lekker mogelijk te maken (consumptie!!), smaakt dat vaak beter dan ongeproduceerd voedsel, en wordt de vraag naar geproduceerd voedsel hoger (zeg maar, de pizza wint het van de appel). Daarnaast, Amerikanen wonen typisch verder van een supermarkt dan wij in Nederland, waardoor ze minder vaak boodschappen doen, en daardoor vaker spullen meenemen die langer houdbaar zijn. Dat is typisch niet de krop sla. Kortom, er is een hogere vraag naar geproduceerd, lekker, houdbaar voedsel. Dat is de vraagkant van het verhaal.

En waar veel vraag naar is, kan door schaaleffecten (‘economies of scale’) goedkoper geproduceerd worden: het is duurder, ingewikkelder, en tijdrovender om tien verschillende gerechten te maken dan tien keer hetzelfde. Door massaproductie van voedsel en de daarmee gepaard gaande schaalvoordelen, het gebruik van chemische rotzooi die je kunt opslaan (in tegenstelling tot veel verse producten), en door slimme marketing verhoogde vraag (denk aan McDonalds) is ongezond eten veel en veel goedkoper te krijgen dan gezond eten. Dat is de aanbodkant van het verhaal.

Prijsverschillen

Hamburgers, pizzapunten, je kunt het allemaal diepgevroren inkopen en snel klaarmaken. En zo kom je aan je cheeseburger voor 1 dollar. Pizzapunt? 1,50 dollar. Een salade moet je per definitie kort van te voren maken. Een beetje salade krijg je niet onder de 8 dollar. Ga je naar hele lastige producten als vis, wordt het helemaal erg. In Nederland is het goed mogelijk om een haring onder de 2 euro te krijgen (met uitjes). Dat is zo’n kwetsbaar product, zoiets zou hier in Amerika niet lukken. Fruit en groenten? Veelal best wel aan de prijs en duurder dan in Nederland (komt ook deels door de supermarktoorlogen in Nederland, maar dat terzijde).

Wat gebeurt er in de praktijk? Mensen kiezen, hetzij buiten de deur, hetzij als ze (een keertje) zelf koken, voor de goedkoopste optie. En die is typisch ongezond, vol suikers en verkeerde vetten. Maar het vult wel (want koolhydraten en proteinen), is lekker (want toevoegingen), en kost weinig geld. En op de korte termijn merk je toch niets van de negatieve bijeffecten op je gezondheid.

Ik begrijp de Nederlandse politiek wel, met haar ideeen over ‘vettax’ (ik zou zelf eerder een ‘suikertax’ invoeren, maar goed). In Nederland moeten we absoluut niet het Amerikaanse patroon gaan volgen!